Տեսակետ

Խորհրդային հայկականությանը բնորոշ էր երկու միանգամայն հակաեվրոպական, հակաարդիական բնութագիծ. Բայադյան

Մշակութային քննադատ Հրաչ Բայադյանը «Ֆեյսբուքի» իր էջում գրել է.

«Հայաստանի՝ դեպի Եվրոպա շարժման հավանականությունն ու հնարավորությունները, իսկ հաճախ նաև՝ անհրաժեշտությունը, վերջին շրջանում քննարկվում է բազմաթիվ հարթակներում: Խոսվում է Հայաստանի անելիքների մասին տարբեր ասպարեզներում: Բնականաբար, ոչ մի խոսք մտավորական անելիքների մասին (իսկ ո՞վ պետք է խոսեր այդ մասին – սա էլ հո պատմության դպրոցական դասագիրք չէ, որ սազն առած մեջլիս մտնեին): Հավանաբար, կամ այստեղ ամեն ինչ արդեն եվրոպական է, և անհանգստանալու կարիք չկա, կամ էլ վիճակն ավելի անհույս է, քան ուրիշ ասպարեզներում, և ոչ ոք, ոչ մի Հնդկաստան, Ֆրանսիա կամ Եվրամիություն այս գործում մեզ չի կարողանա օգնել:

Ուզում եմ վերադառնալ նույն մտքին, որի մասին գրել եմ շաբաթներ առաջ, թե՝ «Հայաստանը Եվրոպա է», որ այս կամ այն ձևակերպմամբ հնչում է նաև այս քննարկումներում: Ինձ համար ակնհայտ է, որ արևմտյան աշխարհի հետ ոչ մի տեսակի և քանակի պատմական ու մշակութային առնչություններ բավարար չեն, իսկ ներկա Հայաստանն էլ իր հերթին ոչ մի հիմք չի տալիս նման բան պնդելու համար:

Խորհրդային ուշ շրջանում ձևավորված հայկականությանը, որի որոշ հիմնական սկզբունքներ այսօր էլ կենսունակ են և նույնիսկ գերիշխող, բնորոշ էր երկու միանգամայն հակաեվրոպական, հակաարդիական (եվրոպականը հասկանալով որպես արդիական) բնութագիծ: Առաջին․ այն չուներ ապագայի նախագիծ (այդ մասին հավանաբար մտածում էին Կենտրոնում): Ուշադրություն դարձրեք այն բանի վրա, որ 1980-ականների վերջից ի վեր հնչող կարևոր կարգախոսները՝ «Ղարաբաղը մերն է» (վերջերս՝ «Արցախը Հայաստան է և վերջ»), «Ճանաչել ցեղասպանությունը» (ավելի ուշ՝ «Հիշում եմ և պահանջում»), «Մեկ ազգ, մեկ մշակույթ» և այլն, իսկ հիմա էլ՝ «Հայաստանը Եվրոպա է և վերջ», հասարակության վերափոխման մասին չեն, սոցիալական, մշակութային փոխակերպման կոչ չեն անում, առավել ևս՝ ուղիներ չեն մատնանշում:

Երկրորդ՝ այն չուներ ինքնաանդրադարձի, կողքից, որոշ հեռավորությունից ինքն իրեն քննադատաբար նայելու տարրական հատկություն: Ընդհակառակն, աններելիորեն ինքնասիրահարված էր և անհոգ: Եվ այս փոխկապակցված հատկություններն այսօր մեզ օդ ու ջրի պես պետք են, եթե մտավորական ենք, առաջի հերթին խորհրդահայ անցյալի քննադատական վերաքննության և այդ ճանապարհին որոշ ապագա պատկերացնելու համար: Իմ վերջին գրքի համար բնաբան էի ընտրել Է. Սաիդի այս միտքը. «Ինչպե՞ս է մշակույթը, որ ձգտում է անկախանալ իմպերիալիզմից, երևակայում սեփական անցյալը»: 

Կուզենայի վերջացնել առանց պաթոսի, բայց, կարծեմ, չի ստացվում: Ամեն դեպքում, կրկնում եմ այն, ինչ բազմիցս ասել եմ. ռուսական-խորհրդային իմպերիալիզմի գերիշխանությունից ազատվելու մտավորական ջանքն է, որ, գուցե, կօգնի մեզ՝ մոտենալ Եվրոպային: Թեև ակնհայտ է, որ Եվրոպային մոտենալն այդ աշխատանքի միակ կամ ամենակարևոր նպատակը չէ»: